نقش زنان در ایل قشقایی

زنان عشایر یکی از گروه های اجتماعی کشورند که بخش زیادی از کارهای روزمره زندگی عشایری بر دوش آنان است.

تمام کارهای خانه به عهده زن هاست. دختران و زنان ایل هر صبح از کوه و دشت، هیزم سوخت خود را گرد آوری می کنند و پس از آن از رودخانه یا چشمه، مشک های آب را پر می کنند و به پشت می گیرند و به چادر می آورند. سپس گندم و برنج را در هاون های چوبی به نام <<دیوَک>> می کوبند و پوست آنها را می گیرند. هنگام کوبیدن، آهنگ ویژه ای را زیر لب زمزمه می کنند که آهنگ <<برنج کوبی>> نامیده می شود. پس از آن آرد را خمیر و چانه می کنند و از آن نان می پزند. نان را رویساج هایفلزی می پزند. نخست ساج را روی اجاق جلوی چادر گرم می کنند؛ و سپس چانه های خمیر را روی <<نان بند>> پهن می نمایند و روی ساج می اندازند تا پخته شود. تمام خوراک های گوناگون دیگر نیز روی همین اجاق های جلوی چادر تهیه می شود.زنان از شیر انواع لبنیات شامل کره، ماست،کشک،قره قروت، سرشیر و جز آن تهیه می کنند. ماست را در مشک هاییکه به سه پایه چوبی متصل است می آویزند و آنقدر تکان می دهند تا کره و دوغ بدست آید.

چنته یا آینه دان یکی از دستبافت های عشایر قشقایی فارس است که صرفاً توسط زنان بافته شده و از آن به عنوان کیسه یا خورجینی جهت حمل وسایل شخصی نظیر پول، توشه ی راه، فشنگ و... استفاده می شود. دختران و زنان عشایر از همان کودکی بافت چنته را فرا گرفته و هنگام رسیدن به سن ازدواج برای خانواده های خود چنته های مرغوب می بافند. در جامعه ی عشایری که زنان در مقام منزلتی پائین تر از مردان قرار گرفته و اصولاً هویت و شخصیت آنان به عنوان موجودی مستقل در نظر گرفته نمی شود، آنان فضایی مناسب جهت ابراز عواطف و احساسات خود ندارند. همین امر موجب گردیده که زنان قشقایی از چنته بافی به عنوان ابزاری جهت تجسم بخشیدن به آرزوها و رویاهای شاد و یا اندوهناک خود بهره جویند. می توان گفت چنته دریچه ای به سوی خلوت و تنهایی معصوم و بی آلایش زنان قشقایی است. این زنان در بیان احساسات درونی خود از نقش مایه های باستانی و زمانی از نقوش موجود در محیط زندگی خود یعنی طبیعت الهام گرفته و عشق و علاقه یا نگرانی و کینه خود را نسبت به کسانی که در کنار آن ها زندگی می کنند ابراز می دارند. لذا در این نوشتار با هدف کشف دنیای پر رمز و راز زنان قشقایی فارس در قالب چنته بافی، ابتدا به ارائه تاریخچه اجتماعی و فرهنگی ایل قشقایی پرداخته و سپس به اختصار جایگاه و موقعیت زن در این ایل مورد مطالعه قرار خواهد گرفت. پس از معرفی چنته بافی و ویژگی های فنی بافت آن، تجسم و تخیل زن قشقایی به هنگام بافت چنته، دست مایه ی این پژوهش خواهد بود. روش مطالعه در این نوشتار، تاریخی و شیوه ی جمع آوری اطلاعات روش اسنادی براساس مطالعه کتابخانه ای بوده است و در بخش معرفی نمادها و مفاهیم آنان در نزد زنان قشقایی، اطلاعات کاملاً به صورت میدانی جمع آوری شده اند.

مرجان صلواتی

برگرفته از کتاب قوم قشقایی

کار دیگر زنان قشقایی، بافت پوشاک و همچنین دست بافته ها و مایحتاج مرتبط با آنها است. زنان و دختران نخست پشم گوسفند را بادوکمی ریسند و پس از آن که آنها را رنگ کردند به صورت کلاف برای بافت آماده می سازند. دستباف ها، با دارهای زمینی و با شانه فلزی که <<کرکیتْ>> نامیده می شود بافته می شود. در هر دستگاهِ بافت چند تن از زنان و دختران، مدت یک یا دو ماه کار می کنند تا یک قطعه جاجیم یا گلیم زیبای قشقایی به وجود آوردند. نخست کلاف ها را سراسر دار می کشند و از یک سو شروع به بافتن و طرح انداختن می کنند. دوخت پوشاک خانواده نیز به عهده زن هاست و به همین جهت مادران وظیفه دارند که دوزندگی را مانند بافت جاجیم و گلیم و قالی به دختران خود بیاموزندپشم ریسی: درانتخاب پشم برای رنگ آمیزی از خوش رنگ ترین رنگ هاازجمله:سبز، سیاه، بور و سفید استفاده می شود و برای استحکام بیشتر قبل ازاینکه آن را بریسند پشم ها را می زنند تا موادخارجی آن از بین برود که برای این کار بااستفاده از دست آن را رشته رشته می کنند و سپس آن را با چوبک های باریکی می زنند تا صاف و باز شود. سپس آن را به شکل لوله درآورده و کلاف می کنند و شروع به ریسیدن می کنند. برای ریسیدن آن ازوسیله ای به نام پره استفاده می کنند. پره میله ای فلزی است که چهارتیره از جنس شاخگوسفندمی باشد که با چرخاندن این دستگاه ساده عمل ریسندگی صورت می گیرد. طناب بافی: این نوع دست بافته درایل مصرف زیادی دارد و برای بستن دام، محکم کردن وسایل بر پشت حیوانات و طناب های تزئینی از پشم و مویبزاستفاده می شود. برای هرنوع کاری از طناب مخصوص به خوداستفاده می شود. برای بستن دام ازطناب معمولی وبرای زین اسب ازطناب پهن وبرای گردن اسب ازطناب چهارگوش وبرای بستن دام و شتر از طناب هشت لای بیضی شکل استفاده می کنند. درعروسی هاطناب های ظریفی که از موی سیاه و سفید بز بافته می شود و به آن رشمه گفته می شود به عروس داده می شود. بافت و تولید برخی ملزومات روزمره نظیر کاه کش و آب کش نیز در شمار وظایف زنان قشقایی است. کاه کش جوال بزرگی است که ازموی بزبافته می شوند و در آن علوفه دام ها و اسب ها و بعضی مواقع برای نگهداری پشم گوسفندان ازآن استفاده می شود. آب کش، خورجین بزرگی است که از موی بز بافته می شود و برای حمل مشک آب کاربرد دارد

یکی از هنرهای زنان قشقایی ،قالیبافی است که با انگشت های خود نقش های

زیبایی را خلق می کنند که در جهان کم نظیر است.به طور مثال نوزدهم آبان ماه

1373 شمسی در قصر قدیمی و مجلل پارک شهر وین، جایزه ی اُسکار به بهترین

فرش سنتی دست باف جهان از نظر کیفیت و اصالت به فرش ایرانی، "آرا بافت"

قشقایی از فیروزآباد تعلق گرفت.زنان در پیاده کردن طرح و نقشه های قالی، از

روایات گوناگون و قصه های افسانه ای الهام می گیرند.یکی از نقش های معتبر

قالی قشقایی، نقش ناظم است که داستان جالبی دارد.ناظم الملک در شیراز

خانه ای داشته که معماری سر در ورودی آن بسیار زیبا بوده است.جهان بی بی

با دیدن این سر در، نقش را وارد قالی قشقایی می کند. ماهی در هم، ترنج، بته

ای، مُحرّمات، ترمه ای و... سایر نقش های قالی قشقایی است.

به نقل از سایتhttp://torkghashghaie.persianblog.ir