ادامه یکی از شخصیت ایل

باران باش وببار بی آن که بدانی کاسه های خالی از آن کیست ( کورش کبیر)

تیمسار سرتیپ دولو، فرمانده لشکر دولت ملی جناب آقای دکتر مصدق و فرمانده فعلی و کفیل استانداری دولت مقتدر تیمسار سرلشکر زاهدی در اصفهان؛ اعلامیه آن تیمسار که مبنی بر تهدید و الدرم و بلدرم یک مشت مردم این مملکت بود زیارت شد. این جانبان پدر در پدر خدمتگزار این آب و خاک بوده و خون خود را به شهادت تاریخ در راه این مملکت ریخته و هیچ وقت ترس و هراس از حمله های هوایی و زمینی و دریایی نداشته ایم..>>.


خلاصه، این برخوردها و بویژه اطلاعیه دولو می رفت که خشم و اعصاب قشقایی ها را تحریک کند و از طرفی دولت کودتا را در برابر عمل انجام شده قرار دهد. اما مقامات ترجیح دادند راه صبر و مماشات را در پیش بگیرند. برای همین هم 31 شهریور، کاشفی اصفهانی و چند نفر دیگر برای مذاکره به ملاقات ناصر قشقایی می آیند، اما قشقایی پیغام می دهد که بعد از آن اعلامیه اهانت آمیز حاضر به مذاکره نیستم. تا اینکه چند روز بعد علی هیئت و فرمانده لشکر رسما و با پیشنهادات جدید به ایل و نزد قشقایی ها می آیند. علی هیئت علاوه براین که از ناصرخان گلایه می کند که چرا به سرلشکر زاهدی تلگراف تبریک نخست وزیری نفرستاده است، از وی می خواهد که ابتدا به زاهدی تلگراف و بعد به همراه وی به تهران برود، ناصرخان هم در جواب می گوید: <<من هواخواه مصدق بوده و هستم و ایشان را یگانه نخست وزیر ملی می دانم و آقای سرلشکر زاهدی را به رسمیت نمی شناسم. هم شاه و هم نخست وزیر شما هر دو نوکری آمریکا را قبول کرده اند. چنین اشخاصی داخل آدم نیستند...>>

دولت زاهدی کوشید با انتصاب علی هیئت به استانداری فارس باب مذاکره را با برادران قشقائی بگشاید.

سرانجام پس از چند ماه مذاکره و رویاروئیهای پراکنده نظامی که بیشتر به صورت تحریک ایلات رقیب قشقائی و تاخت و تاز در منطقه قشقائی بود، نظر به توفیق کامل دولت کودتا در سرکوب بدنه اصلی نهضت ملی در مرکز و پراکندگی تدریجی نیروهای قشقایی به رغم پافشاری خسرو و برادرانش بر دامنه هواداری از دکتر مصدق و نهضت ملی ، حرکتی که در مقابل با کودتا آغاز شده بود توان خود را از دست داد.

در حالی که ناصرخان همراه با خانوده اش به خارج از کشور تبعید شده بود، خسروخان کوشید با گروهی از نیروهای باقیمانده در ارتفاعات غرب فیروزآباد برای مدت زمانی دیگر به مقاومت خود ادامه دهد که آن هم نیز دوام چندانی نیاورد و او نیز سرلنجام ناچار شد راه تبعید را در پیش بگیرد.خسروخان و برادرانش به اروپا رفتند و حق ورود به ایران از آنان سلب شد.

در سالهای پایانی دهه 1330 که در نتیجه اثرات سوء اداره امور سیاسی و اقتصادی کشور در دوران نخست وزیری دکتر اقبال به اوج خود رسید،دولت وادار به عقب نشینی شد و عرصه فعالیتهای سیاسی برای مخالفان تا اندازه ای فراهم شد که به تجدید فعالیت جبهه ملی دوم انجامید.

در همان حال فعالیتهای مخالفان در خارج از کشور نیز دواره رونق یافت و در این هنگام بود که خسرو خان قشقایی که در مونیخ مستقر شده بود با همکاری تنی چند از دانشجویان ملی به انتشار روزنامه باختر امروز اقدام کرد.

این نشریه که به دوره دوم باختر امروز مشهور است و در فاصله بهار 1340 تا پائیز 1341 در جهل و پنج شماره منتشر گردید،علاوه بر بازتاب تحولات داخلی کشور-در صدد بود مبارزات دانشجویی که رکن اصلی این تحولات را تشکیل می داد-در صدد بود با جلب همکاری دکتر علی شایگان که در امریکا اقامت داشت،از نظر سازمانی نیز در جهت گیری های جبهه ملی دخیل باشد.اما با توفیق رژیم شاه در سرکوب فعالیتهای ملی و مذهبی از جمله واقعه 15 خرداد 1342 و بروز مجکوعه ای از اختلافات درونی-از جمله مخالفت جناح محافظه کار رهبری جبهه ملی با خط مشیباختر امروز و بخصوص کارشکنی های حزب توده، این دوره از فعالیتهای خسرو قشقایی با اعلان کناره گیری اش در گنگره جبهه ملی اروپا در آلمان خاتمه یافت.در شورش عشایر فارس در سال 1342 که به دنبال اجرای قانون اصلاحات ارضی صورت گرفت،دست آشکار ناصر و خسرو قشقائی دیده می شد.کلیه عشایر فارس به طرفداری از قشقائی ها سر به شورش برداشتند.

دولت سپهبد ورهرام را به استانداری فارس و سپهبد بهرام آریانا را به فرماندهی عملیات جنوب منصوب کرد و پنج لشکر از نقاط مختلف استان فارس را محاصره کردند.عشایر فارس پس از شش ماه زد و خورد و وارد کردن تلفات سنگینی به نیروهای دولتی دست از جنگ کشیدند و تسلیم شدند.

در این میان بهمن قشقائی برادر زاده خسروخان قشقایی دستگیر و اعدام شد.

در خلال سالهای بعد، خسرو قشقایی سعی کرد با پذیرش پیشنهاد جمال عبدالناصر در آغاز یک دوره مبارزه جدیدی با رژیم شاه فعالیتهای سیاسی خود را از سر گیرد.بنابراین در پائیز 1344 به قاهره رفت و ترتیب تعلیمات نظامی را برای تعدادی از دانشجویان ایرانی-از جمله مصطی چمران- را داد.ولی این طرح به سبب مخالفتهایی ادامه نیافت.سپس ملاقاتهائی میان خسرو قشقائی و سپهبد تیمور بختیار صورت گرفت که آن هم به نتیجه نرسید.

چند سند در رابطه با خسروخان قشقایی

اسناد شماره ٧-٨-٩ همگی مربوط به دوران حکومت شاه می باشد به نقل از صقحات ٣۶٧ تا ٣۶٩ از کتاب اسناد لانه جاسوی آمریکا ، کتاب ششم نشر توسط موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی - بهار ١٣٨۶ .

سند شماره ( 7) از:

معاون ریاست بخش طرحها 29 دسامبر 57- 8 دی 36(13)

یادداشت برای رئیس اداره تحقیق فدرال (اف.بی.آی)آقای : اس. جی. پاپیچ -

سازمان مرکزی اطلاعات( سیا) - واشنگتن دی. سی.

موضوع : خسروخان قشقایی

1. یک منبع معتبر و حساس گزارش کرده است که خواهرزاده خسروخان قشقایی یعنی امیر عبدالله قشقایی که پزشک است و در شماره یک: خیابان مین ٬ چیشلوم ٬ مین زندگی میکند از وی دعوت کرده است که به آمریکا سفر نماید.

2. خسروخان قشقایی که ایرانی است در سال 1920 در شیراز ٬ ایران متولدگردید.وی یکی از رهبران تبعید شده قبیله قشقایی ایران است. رهبران قشقایی به خاطر مداومت در مخالفت علیه رژیم کنونی ایران که گاه منجر به شورش مسلحانه می شد ٬ در حدود سال 1954 مجبور به فرار شدند. فرد مورد بحث در حال حاضر در شهر مونیخ آلمان به سر می برد و با تمام عناصرضد رژیم مقیم خارج در ارتباط می باشد.

3. در صورتی که وی دعوت خواهرزاده اش را برای دیدار از آمریکا بپذیرد ٬ این سازمان مایل است فعالیتهای وی را زیر نظر داشته و از روابط وی اطلاعاتی داشته باشد.

4. برای حفاظت از منبع گزارشگر از شما تقاضا می شود که در گفتگوهای خود با خسرو قشقایی از وی نام نبرید.

(رونوشت: به اداره مهاجرت و تابعیت وزارت خارجه.)

********

سند شماره ( 8) تاریخ خبر: 6 ژوئن 1963-16 خرداد 42 (١٣)

- طبقه بندی: سرّی انتشار خارجی ممنوع -

گزارش خبر اطلاعاتی وزارت دفاع محل و تاریخ کسب

خبر : 15 ژوئن 1963

تاریخ گزارش: 19 ژوئن 1963 کشور: ایران

تهیه کننده: وابسته نیروی زمینی ایالات متحده ایران

منبع: یکی از ناظران برجسته آمریکایی

مقام تصویب کننده: سرهنگ سی. ام. پوستون وابسته نیروی زمینی ایالات متحده

این گزارش حاوی اخباربررسی نشده است. طرحها و / یا سیاست هانبایدصرفاً بر اساس این گزارش تهیه یا جرح و تعدیل شوند.

خلاصه مطلب: این گزارش حاوی مطالبی پیرامون وضع کنونی ونقشه های خسروخان قشقایی می باشد.

موضوع: (خیلی محرمانه) قیام نقشه خسرو قشقایی

1. خسروخان قشقایی و مادرش در نظر دارند در آینده نزدیک آلمان را ترک نمایند ٬ چون پاسپورت آنها ضبط گردیده است. وی مقصد نهایی خود را فاش نمی سازد ٬ ولی طبق اظهارات منبع گزارش دهنده وی سعی دارد به داخل ایران rdquo;نفوذldquo; نماید.

2. محمد حسین در حدود یکم ژوئن در مونیخ به سر می برد. وی به سویس بازگشت و در آینده نزدیک به آلمان باز خواهد گشت.

3. تظاهرات دانشجویی قرار است در آینده نزدیک در اروپا برگزار گردد. قرار است در هنگام این تظاهرات به سفارتهای ایران حمله شود.

4. خسروخان مدعی است که دانشجویان ایرانی مقیم اروپا به وی 25000 دلار کمک کرده اند.وی در ٬ تفنگهای ( نظر دارد این پول را برای خرید اسلحه استفاده کند. وی مایل است تفنگهای کالیبر 45 % (ام 3 3 و مواد منفجره پلاستیکی خریداری نماید. وی امیدوار / اتوماتیک براونینگ٬ موشک اندازهای کالیبر 5 است بتواند اینها را به ایران ببرد و در آنجا علیه خطوط ارتباطی به عملیات تروریستی مبادرت ورزد.

5. وی معتقد است که ترکهای(لرهای) بختیاری گروه بعدی قبیله ای هستند که در نهضت مقاومت علیه دولت شرکت خواهند کرد ٬ البته به استثناء پیروان جوانرودی.

6. اگر بتواند وسایل تبلیغاتی لازم از قبیل رادیو ٬ بلندگو ٬ و تجهیزات فرستنده را به دست بیاورد ٬ در نظر دارد به یک مبارزه تبلیغاتی به طور همزمان با حملات خود علیه خطوط ارتباطی دولت دست بزند.

7. به گفته وی قبایل تا کنون از ارتش ایران و ژاندارمری ایران در فارس 25000 تفنگ گرفته اند.

8. به گفته وی تفنگ ده گلوله ای انگلیسی که در فارس موجود است ٬ از نوع تفنگهای جنگ جهانی دوم انگلیسی می باشد.

9. در فارس هر خشاب فشنگ تفنگ ام 1 را اینک به مبلغ 5 تومان ( تقریباً معادل 66 سنت) می فروشند.

10. خسروخان مدعی است که باتیمور بختیار رابطه نزدیک برقرار کرده است و آنها امیدوارند از نفوذ وی در میان افسران ارتش ایران استفاده کرده بتوانند رژیم کنونی را از بین ببرند.

اظهارنظر:

منبع اظهارمی دارد که:

خسروخان تنهایک هدف دارد و آن سرنگون ساختن اعلیحضرت است

و برایرسیدن به این هدف ٬ وی یک طالب بیقرار عملیات چریکی شده است. منبع که اخیراً با بسیاری از قشقایی ها دیدار داشته به این نتیجه رسیده است که خسروخان در میان قشقاییها بیش از آنچه تصور می شود مقبولیت دارد ٬ بنا به اعتقاد وی خسروخان اطلاع نسبتاً دقیق در مورد وقایع ایران دراختیاردارد. ممکن است رقم تخمین سلاحهای به دست آمده از ارتش و ژاندارمری بالا باشد ٬ ولی غیر ممکن نیست. منابع خارجی نظامی معتبر سلاحهای از دست داده شده به وسیله ارتش را در همین حدود تخمین و حداقل دو کامیون حامل مسلسلهای کالیبر / می زنند و اظهار می دارند که حدود 4 3خمپاره انداز 2 0/30 که (حدود 40 30 عددمی باشند)توسط آنها ربوده شده است. علاوه براین ٬قبایل ازطریق استقرار اردوگاههای قلابی مقدار زیادی غذا و مهمات دریافت کرده اند.

اظهارنظر:

(مقام تهیه کننده این گزارش) حتی با تخفیف هایی که در اروپا داده می شود ٬ با 25000 دلار نخواهد توانست تعداد زیادی تفنگ اتوماتیک٬ بازوکا و تجهیزات مخابراتی خریداری نماید. با این مقدار خرید خسروخان خواهد توانست تعدادی از افراد را برای مدتی گول بزند و نشان بدهد که در خارج نیز از وی حمایت می شود.

هماهنگی در حوزه فعالیت: منابع کنترل شده آمریکایی (سیا) ٬ وزارت خارجه / بخش سیاسی.

**********

(سند شماره 9)

قشقایی ٬ خسرو خیلی محرمانه - محل اقامت در آلمان وزارت امور خارجه درخواست کرد که به شخص مذکور در هنگام سفر شاه به آمریکاروادید آمریکا اعطا نشود.

سوابق گذشته وی نشان می دهد که در سفرهای گذشته شاه ٬ وی ایجاد دردسر و مزاحمت می کرده است.

. تلگرام تهران 1114 - . 3 ژوئن 1964 - 13 خرداد 1343

***************

یاد آوری می شود که در همین ایام سیزده نفر از عشایر جنوب ایران از جمله محمد حسین خان قشقایی به جرم توطئه بر ضد امنیت ملی بازداشت و در تاریخ 15 مرداد ماه 1343حاکمه شدند. که برخی به اعدام و گروهی به جبس محکوم شدند. حکم صادره در باره محمد حسین خان، چنین بود:

متهم ردیف یازده: محمد حسین صولت قشقایی، نامبرده را مشمول ماده 76 قانون مجازات عمومی دانسته و با توجه به اوضاع و احوال و اینکه متهم از فروردین ماه تا شهریور ماه 72 در ایران نبوده و از وی عمل خلافی دیده نشده و با رعایت ماده 44 قانون مجازات عمومی و با دو درجه تخفیف نامبرده را به دو سال حبس تأدیبی با احتساب مدت بازداشت قبلی محکوم می کند.

از این مرحله به بعد، رژیم شاه با پشت سر گذاشتن بحرانهای گوناگون به درآمد روز افزون حاصل از فروش نفت دست یافته بود،در اوج قدرت قرار داشت و بسیاری از چهره های مخالف نسل پیشین-مانند خسرو قشقایی-که در وضعیت مالی نامساعد قرار گرفته بودند،دست از مخالفت فعالانه شستند.

دوران تبعید برادران قشقائی در اروپا روه هم 25 سال طول کشید. با پیروزی انقلاب و فروپاشی رژیم پهلوی،ناصرخان و خسروخان قشقائی در زمستان 1357 به ایران بازگشتند و ضمن پشتیبانی از انقلاب ، به منظور اعاده اقتدار ایلی گذشته و نیز اعاده نظم در منطقه قشقائی به فارس رفتند و اقداماتی را آغاز کردند.

در این میان تنش سیاسی فزاینده ای که دراثر آشوب و اغتشاش حاصل از فروپاشی نظام کهن پادشاهی و شکل گیری نظام جدید جانشین،فضای کشور را تحت الشعاع قرار داده بود و سرانجام دامن برادران قشقائی راهم گرفت.

خسروخان که دراین مدت به رغم پشتیبانی کلی از انقلاب و ارمانهای آن،با تاکید بر ادامه راه دکتر مصدق و انتقاد از پاره ای از گرایشهای تندرو،مخالفت طیف نیرومندی که از عناصر بر آمده از اقلاب را برانگیخته بود،همزمان با شرکت در انتخابات نخستین دوره مجلس شورای اسلامی و راهیابی به مجلس به نمایندگی از حوزه انتخابیه اقلید در بهار 1359،نخست هدف افاشگریهای <<دانشجویان مسلمان پیرو خط امام>> قرار گرفت که بر اساس پاره ای از اسناد دست آمده در سفارت امریکا به جاسوسی متهم شد!!!!!!!!!و سپس توسط یک گروه مسلح ربوده و مضروب شد.

در حالی که گروهی انبوه از عشایر قشقائی در اعلام پشتیبانی از خسروخان و اعتراض به این عمل پاره ای از جاده های اصلی فارس را مسدود کرده و دست به اسلحه برده بودند و به کلانتران و کدخدایان قشقائی در سراسر فارس -که تعدادشان 70 نفر بود-آماده باش داده و مشغول جمع آوری جوانان جنگجو بودند،دستور رهائی خسرو قشقائی از بازداشت صادر شد ولی وی در تهران منتظر ننشست و بی درنگ خود را به فارس رساند.

به رغم تلاشهائی برای حل مسالمت آمیز این ماجرا،حرکتی که به این نحو آغاز شده بود به مدت دو سال و با یک رشته زد و خوردهای پراکنده میانقشقائیها و نیروهای انتظامی ادامه یافت تا سرانجام پس از یک رویاروئی نهائی در اوایل اردیبهشت 136۱ در نزدیکی فیروزآباد،این حرکت درهم شکست.

بالاخره خسرو قشقائی به اتفاق چند تن از همرزمانش ساعت ٧ صبح روزی تابستانی در سال ١٣٦۱ در اطراف شیراز دستگیر شد. لازم به ذکر است که خسروخان در طول بازداشت با خانواده اش ملاقاتی نداشت و چندی بعد در 10 مهر ماه 1362 تیرباران شد.خسروخان در قبرستان دارالرحمه شیراز مدفون هستند .

با تشکر

منابع:

سرنوشت یاران مصدق -عبدالرضا هوشنگ مهدوی

وبلاگ بعضی از هم وطنان و دوستان در اینترنت(بخصوص دوستان قشقائی)